Problemy etyczne zawodu nauczyciela

Nauczyciel to szlachetny zawód . Jest to człowiek o niewzruszonych zasadach, szerokich horyzontach. To uczony w swojej specjalności. Jego umysł jest systematyczny, starannie planujący działania na podstawie naukowej wiedzy , ale przy tym szczery i spontaniczny w swoich odruchach. Ma bogatą osobowość i całym swoim życiem daje przykład do postępowania i wychowywania.

Nauczyciel ma za zadanie skutecznie nauczać, ale nie stresować , wymagać, ale nie nauczać, utrzymywać dyscyplinę, ale wyrzec się przymusu , być sprawiedliwy, ale w każdym znaleźć coś dobrego, pomagać słabszym , nie zaniedbywać zdolnych. A także troszczyć się o szkolne i pozaszkolne losy każdego ucznia oraz współpracować z gronem pedagogicznym.

Praca nauczyciela ma dwa aspekty: merytoryczny i etyczny. Podstawowym obowiązkiem nauczyciela jest wspieranie uczniów we wszechstronnym rozwoju. Aby wywiązać się z tego zadania nauczyciele powinni sami wybierać odpowiednie programy nauczania, podręczniki czy środki dydaktyczne. Zadaniem nauczycieli jest nie tylko transmisja wiedzy i wartości uczniów, ale także organizowanie wielostronnego działania i przygotowanie młodych do spotkania z ludźmi i przyszłością z jego problemami i zagrożeniami, które w XXI wieku są ogromne.

W pracy nauczyciela najważniejsza wartością powinno być dobro dziecka, odpowiedzialność za jego rozwój i przygotowanie do podejmowania decyzji. W naszej pracy, chciałybyśmy odwołać się do zbioru zasad i wytycznych, które określą zadania i obowiązki każdego pracownika:
Pracownika nauki obowiązują zasady etyki ogólnoludzkiej, w szczególności zasady dobrych obyczajów w nauce. Etyka ogólnoludzka obowiązuje pracownika nauki tak jak każdego człowieka, ale odpowiedzialność jego jest większa ze względu na wyższy stopień świadomości, a także dlatego, że pracownikom nauki przypisuje się wysoką rangę w społecznej hierarchii i postrzega ich jako autorytetu w życiu społecznym. Pracownika nauki obowiązują przede wszystkim normy prawdomówności i bezinteresowności. Zasady etyki i dobrych obyczajów obowiązują pracownika nauki we wszystkich jego zachowaniach, a nie tylko w ramach działalności profesjonalnej. Jeśli przepisy prawne lub stuizbowe naruszałyby etos ludzi nauki, to pracownik nauki powinien dążyć do zmiany takich przepisów i uzgodnienia ich z kanonami dobrych obyczaj6w w nauce.
Pracownik nauki nie może żądać od swych współpracowników albo podwładnych zachowania sprzecznego z zasadami dobrych obyczajów w nauce. Pracownik nauki nie może usprawiedliwiać posłuszeństwem ani lojalnością swego zachowana sprzecznego z zasadami dobrych obyczajów w nauce.
W sytuacji, gdy zastosowanie zasad dobrych obyczajów w nauce popada w kolizję z innymi ogólnie akceptowalnymi systemami wartości, pracownik nauki powinien dokonywać wyboru zgodnie z własnym sumieniem i podejmować osobistą decyzję w każdym konkretnym przypadku moralnego konfliktu.
Pracownik nauki uznaje naukę za ważny składnik kultury i broni jej przed nieuzasadnionymi zarzutami.

Pracownik nauki powinien bronić prawa do badania każdego zagadnienia naukowego niezależnie od jego doraźnej użyteczności w przeświadczeniu, że w skali historycznej rozwój nauki prowadzi do ogólnego postępu cywilizacyjnego i poprawy ludzkiego bytu; nauka zaspokaja naturalne potrzeby poznawcze człowieka; upowszechnienie wiedzy o świecie ulepsza ludzkie obyczaje.

Pracownik nauki jest obowiązany przeciwdziałać złemu wykorzystaniu osiągnięć naukowych i użyciu ich przeciw człowiekowi.
Pracownik nauki powinien być świadomy, że wyniki jego działalności naukowej mogą być źle użyte, ale nie powinno go to powstrzymywać w działalności czysto poznawczej. Zobowiązuje go to natomiast do przeciwstawienia się próbom wykorzystania nauki do niegodziwych - z punku widzenia humanizmu - celów przez ostrzeżenie decydenta o możliwych następstwach takich prób, odmowę współpracy, informowanie i mobilizowanie opinii publicznej, a w szczególności opinii środowisk naukowych.

Pracownik nauki powinien ustawicznie poszerzać i pogłębiać swą wiedze i doskonalić umiejętności.
Pracownika nauki obowiązuje postawa krytyczna. W sowiej działalności profesjonalnej pracownik nauki szanuje poglądy autorytetów naukowych, ale wyżej niż autorytety stawia rzeczowe argumenty. Pracownik nauki dostosowuje stanowczość swych wypowiedzi do stopnia ich uzasadnienia.

Pracownika nauki powinna cechować stała gotowość do kwestionowania, rewidowania i odrzucania teorii, nawet będącej jego własnym dorobkiem, jeśli nie wytrzymuje próby racjonalnej krytyki lub konfrontacji z faktami.

Pracownik nauki powinien broni i jej wolności. Wolność nauki sprowadza się do wolności wyboru problematyki, wolności wyboru metody rozwiązania, a przede wszystkim wolności myśli i wolności głoszonego słowa. Pracownik nauki godzi się na ograniczenie wolności słowa i wyboru tematyki, jeśli ograniczenia te są niezbędne w świetle nadrzędnych racji (na przykład tajemnicy państwowej) i są dokonywane przez kompetentne gremia naukowe.
Pracownik nauki przeciwstawia się jako szkodliwym dla jej rozwoju:
cenzurowaniu wypowiedzi i publikacji naukowych;
ograniczeniu dostępu do materiałów źródłowych;
utrudnianiu swobodnego przepływu informacji naukowej;
utrudnianiu osobistych kontaktów między ludźmi nauki.

Pracownik nauki dąży do tego, aby samorządność była powszechna i trwałą formą życia naukowego na wszystkich szczeblach.
Wymaganie od pracownika nauki deklaracji lojalności wobec władz politycznych lub innych instytucji pozanaukowych godzi w zasadę wolności nauki i powinno się spotkać z protestem środowisk naukowych.

Pracownik nauki potępia stosowanie w nauce kryteriów pozanaukowych, natomiast jest pełen rezerwy, a nie potępienia wobec problem6w, które jeszcze nie są nauką.
Pracownika nauki powinna cechować bezstronność i postawa sprzeciwu wobec wszelkich form dyskryminacji w świecie nauki. Ocenianie osiągnięć naukowych w zależności od kryteriów personalnych, narodowościowych, rasowych czy światopoglądowych jest niegodne pracownika nauki.
Pracownik nauki nie działa złośliwie na szkodę reputacji zawodowej innego kolegi. Jeżeli jednak ma dowody lub uzasadnione podejrzenia sprzecznego z prawem albo dobrymi obyczajami postępowania. w sferze nauki, w szczególności fałszywych lub nie rzetelnych wyników badań, to nie powinien tego ukrywać.
Pracownik nauki nie uzależnia jakości swej pracy od wynagrodzenia, ale ma prawo domagać się godziwego wynagrodzenia za swą pracę.
Pracownicy nauki mają szczególny obowiązek szerzenia w swoich środowiskach osobiście oraz za pośrednictwem instytucji i organizacji naukowych, zasad pracy naukowej, tępienia nieuczciwości naukowej lub łamania dobrych obyczajów.

W myśl autorów kodeksu etyki nauczycielskiej ma on stanowić inspirację dla nauczycieli i zachętę do troski i szczególnej dbałości o stronę moralną ich postępowania. Ma ich umacniać w poczuciu odpowiedzialności za podjęte przez nich powołanie, uwrażliwiać sumienia, a jednocześnie przestrzegać przed popełnieniem błędów pedagogicznych.

Wybór zawodu nauczyciela jest decyzją moralną. Powinien być wolny, świadomy, racjonalny i odpowiedzialny oraz nastawiony na urzeczywistniane wartości etycznych. Moralny wybór zawodu nauczyciela jest wyborem wartości autotelicznej. Jej realizacja staje się od tej chwili etycznym obowiązkiem pedagoga, nie przestając być jednocześnie jego powinnością moralną. Podobnie urzeczywistnianie pozostałych dóbr profesji nauczycielskiej. będących skutkiem wolnej i świadomej decyzji moralnej, jest zarazem powinnością i obowiązkiem.

Wartością autoteliczną zawodu nauczyciela jest wychowanie człowieka mądrego Ma ona status dobra moralnego.
Bardzo ważną cechą człowieka mądrego jest dążenie do wiedzy etycznej. Człowiek mądry musi jednakże mieć również odpowiedni zasób wiedzy empirycznej, koniecznej do podejmowania decyzji moralnie słusznych.
Według twórców kodeksu nauczyciel powinien stanowić wzór osobowości prawej i szlachetnej, wrażliwej i odpowiedzialnej. Powinna go cechować wysoka kultura osobista, a zwłaszcza kultura języka polskiego. Powinien także odznaczać się otwartością na drugiego człowieka, która jest fundamentem dialogu. Będąc zatem człowiekiem dialogu nauczyciel powinien odnosić się z pełnym szacunkiem tak do ucznia, jak i do jego rodziców. Podejmując trud w swej pracy, nauczyciel powinien stawiać dobro ucznia jako swój najwyższy cel.

Charakter pracy zawodowej nauczyciela sprawia, że problem etyki jest w tym zawodzie szczególnie doniosły. Rangę etyki zawodu nauczycielskiego określają swoistość pracy, współżycie we własnym obrębie, poczucie roli społecznej, zadań i wartości. Jej poziom ma istotne znaczenie dla ucznia, dla rodziców ucznia czy wreszcie dla całego procesu edukacji i wychowania. W działalności wychowawczej szkoły uwzględnia się założenia i wartości moralne.